Ελεύθερο Γεύμα – Ορισμός
Το «ελεύθερο γεύμα» (cheat meal) αφορά την πράξη του να καταναλώνει κάποιος ένα γεύμα το οποίο δεν βρίσκεται στην συνηθισμένη του διατροφή ή διαιτολόγιο. Το γεύμα, σαφώς, συνήθως αποτελείται από τρόφιμα όπως γλυκά, τηγανιτά και junk food.
Η πράξη του να μην είσαι πάντοτε πολύ αυστηρός με τον εαυτό σου και να δίνεις περιθώριο να τρως και κάτι πιο ανθυγιεινό (και ας λέμε τα πράγματα όπως είναι – και πιο νόστιμο) δεν είναι κακή. Αντίθετα μπορεί να έχει ευεργετική δράση τόσο στην σωματική σου αλλά και στη ψυχολογική σου ακεραιότητα.
Το πρόβλημα μου, ωστόσο, είναι με την νοοτροπία που περιτριγυρίζει τα ελεύθερα γεύματα και με τον τρόπο που πολλοί τα βλέπουν. Πιο κάτω θα δούμε γιατί το κοινό σκεπτικό όσον αφορά τα ελεύθερα γεύματα δεν είναι και το καλύτερο. Στο τέλος θα δούμε και την εναλλακτική λύση.
Ας αρχίσουμε.
Το σκεπτικό δουλειάς - επιβράβευσης
Το σκεπτικό δουλειάς – επιβράβευσης είναι εξαιρετικά κοινό. Στην ουσία αφορά τη «δουλειά» η οποία εκ φύσεως είναι συνήθως δυσάρεστο ή βαρετό γεγονός η οποία ακολουθείται με την «επιβράβευση», η οποία είναι συνήθως διασκεδαστικό γεγονός.
Με απλά λόγια, στον τομέα της διατροφής, το σκεπτικό επιβράβευσης πάει κάπως έτσι: «όλη την εβδομάδα τρώω υγιεινά και ακολουθώ τη δίαιτα μου, θα πάω να φάω ένα γύρο με πατάτες σήμερα σαν έπαθλο».
Αυτό είναι ίσως το πιο κοινό σκεπτικό όσον αφορά τα ελεύθερα γεύματα και ίσως και το πιο «επικίνδυνο».
Το σκεπτικό επιβράβευσης αφορά το να κάνει κάποιος την «δουλειά» και να επιβραβεύεται με το «βραβείο». Δεν θα με έκπλησσε καθόλου αν ξέρεις κάποιον ή ακόμα και αν εσύ ο ίδιος βλέπεις τη διατροφή σου με ένα τέτοιο σκεπτικό. Εξάλλου είναι μια από τις πιο συνηθισμένες νοοτροπίες σε όλα τα σημεία της ζωής μας. Εγώ ο ίδιος ακολουθούσα τέτοια νοοτροπία πιο παλιά στη διατροφή μου.
Ωστόσο το πρόβλημα, τουλάχιστον στον τομέα της διατροφής, είναι πως έτσι υποσυνείδητα καθορίζεις την υγιεινή διατροφή ως «δουλειά» και τα ανθυγιεινά γεύματα ως «βραβείο».
Η υγιεινή διατροφή καθορίζεται ως «δουλειά»
Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ψυχολόγος για να καταλάβει πως το να βλέπεις την υγιεινή διατροφή ως απλά μια δουλειά ή αγγαρεία την οποία πρέπει να τελειώσεις με το ζόρι, είναι ένα από τα χειρότερα σκεπτικά αν θέλεις να την ακολουθείς εφ’ όρου ζωής.
Η υγιεινή διατροφή μπορεί κάλλιστα να είναι απολαυστική και να μπορεί κάποιος να τη συνεχίσει για όλη του τη ζωή. Μάλιστα, αυτός θα πρέπει να είναι ο στόχος οποιουδήποτε που είναι σοβαρός με το να υιοθετήσει πιο υγιεινές συνήθειες, είτε για σκοπούς υγείας, αισθητικής, ψυχολογίας κ.λπ.
Το να καθορίζεις όμως στον εαυτό σου πως ακολουθείς μια υγιεινή διατροφή απλά και μόνο για να έχεις αυτή την επιβράβευση του ανθυγιεινού γεύματος πιο μετά, είναι ουσιαστικά το ίδιο με το να λες «μισώ τη διατροφή μου, τη βλέπω σαν αγγαρεία και ο μόνος λόγος που το κάνω είναι για να δω ένα αποτέλεσμα και χρειάζομαι και τα ελεύθερα γεύματα για να μην τρελαθώ».
Αν η περίπτωση είναι όντως αυτή, τότε η εστίαση σου δεν θα έπρεπε να είναι σε επιφανειακές επιβραβεύσεις. Θα έπρεπε να είναι στο πως να αναπτύξεις τις σωστές συνήθειες και νοοτροπίες για να κάνεις την υγιεινή διατροφή μια πολύ πιο ευχάριστη εμπειρία για εσένα. Αρκετά ευχάριστη ώστε να νιώθεις πως μπορείς να τρως έτσι για μια ζωή.
Με πιο λίγα λόγια, αν δεν νιώθεις πως μπορείς να ακολουθήσεις τη διατροφή σου για μια ζωή, τότε δεν έχεις φτάσει εκεί που πρέπει ακόμα.
Τα ανθυγιεινά γεύματα καθορίζονται ως «επιβραβεύσεις»
Από την άλλη μεριά του φάσματος, έχουμε τα ανθυγιεινά γεύματα τα οποία καθορίζονται ως «επιβραβεύσεις».
Όλους μας μας πιάνουν λιγούρες που και που για κάτι ανθυγιεινό όπως γλυκά ή τηγανιτά. Αυτό είναι φυσιολογικό και το να παραδινόμαστε καμιά φορά δεν είναι και το τέλος του κόσμου.
Ωστόσο όταν αρχίσουμε να βλέπουμε τις ανθυγιεινές αυτές επιλογές ως επιβραβεύσεις, εκεί αρχίζουν τα προβλήματα. Ο λόγος που, το να βλέπεις τα ανθυγιεινά γεύματα ως επιβραβεύσεις, είναι κακή ιδέα είναι πολύ απλός: σε κάνει να τα θέλεις περισσότερο.
Το να ξυπνάς Δευτέρα πρωί και να σκέφτεσαι «να έρθει γρήγορα το Σάββατο για να φάω αυτή την Large πίτσα» είναι σχεδόν σίγουρος τρόπος να σε κάνει να τη λιγουρεύεσαι περισσότερο και να κάνεις τις υπόλοιπες σου μέρες πιο μίζερες.
Συνδύασε αυτό το γεγονός με το ότι έχεις προπονήσει τον εγκέφαλο σου να θεωρεί την υγιεινή διατροφή ως «αγγαρεία» και μπορείς εύκολα να δεις πως το να ακολουθείς μια υγιεινή διατροφή μεταμορφώνεται από μια ευχάριστη και εύκολη διαδικασία σε ένα μαρτύριο.
Από την άλλη μεριά του φάσματος, έχουμε τα ανθυγιεινά γεύματα τα οποία καθορίζονται ως «επιβραβεύσεις».
Όλους μας μας πιάνουν λιγούρες που και που για κάτι ανθυγιεινό όπως γλυκά ή τηγανιτά. Αυτό είναι φυσιολογικό και το να παραδινόμαστε καμιά φορά δεν είναι και το τέλος του κόσμου.
Ωστόσο όταν αρχίσουμε να βλέπουμε τις ανθυγιεινές αυτές επιλογές ως επιβραβεύσεις, εκεί αρχίζουν τα προβλήματα. Ο λόγος που, το να βλέπεις τα ανθυγιεινά γεύματα ως επιβραβεύσεις, είναι κακή ιδέα είναι πολύ απλός: σε κάνει να τα θέλεις περισσότερο.
Το να ξυπνάς Δευτέρα πρωί και να σκέφτεσαι «να έρθει γρήγορα το Σάββατο για να φάω αυτή την Large πίτσα» είναι σχεδόν σίγουρος τρόπος να σε κάνει να τη λιγουρεύεσαι περισσότερο και να κάνεις τις υπόλοιπες σου μέρες πιο μίζερες.
Συνδύασε αυτό το γεγονός με το ότι έχεις προπονήσει τον εγκέφαλο σου να θεωρεί την υγιεινή διατροφή ως «αγγαρεία» και μπορείς εύκολα να δεις πως το να ακολουθείς μια υγιεινή διατροφή μεταμορφώνεται από μια ευχάριστη και εύκολη διαδικασία σε ένα μαρτύριο.
Ένα άλλο πρόβλημα με το να βλέπεις το ελεύθερο γεύμα ως επιβράβευση είναι πως «κρύβει» την πραγματική επιβράβευση του να ακολουθείς μια υγιεινή διατροφή – το να νιώθεις πιο ωραία, να δείχνεις πιο ωραία και να είσαι πιο υγιής σαν άτομο. Αυτή θα πρέπει να είναι η επιβράβευση, όχι τα McDonald’s.
Συνοπτικά, το σκεπτικό της επιβράβευσης σε εμποδίζει από το να εκτιμήσεις και να απολαύσεις την υγιεινή διατροφή και εκπαιδεύει τον εγκέφαλο σου να αναζητά και να λιγουρεύεται τις ανθυγιεινές επιλογές.
Η λύση
Η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι πολύ απλή: σταμάτα να βλέπεις τα ανθυγιεινά γεύματα ως επιβραβεύσεις.
Αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να ξεφεύγεις ποτέ, απλά σημαίνει πως πρέπει να σταματήσεις να χρησιμοποιείς τα ανθυγιεινά γεύματα ως κίνητρο για να τρως τα υγιεινά.
Αν το να ακολουθείς μια υγιεινή διατροφή είναι ακόμη νέο για εσένα και νιώθεις πως χρειάζεται να επιβραβεύεις τον εαυτό σου με κάποιον τρόπο, τότε διάλεξε κάτι το οποίο δεν συνδέεται με τη διατροφή σου και σίγουρα που δεν την επηρεάζει.
Πως να προγραμματίσεις τα ελεύθερα γεύματα
Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν 2 τρόποι να εφαρμόσεις τα ελεύθερα γεύματα στη διατροφή σου:
- Προγραμματίζοντας τα εκ των προτέρων
- Πηγαίνοντας βάσει συναισθημάτων
Το να προγραμματίσεις ένα ελεύθερο γεύμα εκ των προτέρων λόγω κάποιου συγκεκριμένου γεγονότος (π.χ. δείπνο με τον/την σύζυγο, πίτσα κατά το ποδόσφαιρο κ.λπ.) δεν είναι εκ φύσεως κακό. Το κακό είναι να θεωρείς ότι το γεύμα εκείνο είναι η επιβράβευση σου για όλες τις ημέρες που «ζοριζόσουν» να τρως υγιεινά.
Αν θα προγραμματίσεις ένα ελεύθερο γεύμα εκ των προτέρων, να έχεις στον νου σου απλά πως θα το φας επειδή είναι το γεγονός και επειδή το να ξεφεύγεις που και που δεν είναι και το τέλος του κόσμου. Διασκέδασε το και λίγο!
Πηγαίνοντας βάσει συναισθημάτων είναι επίσης μια καλή τακτική ωστόσο θα την συνιστούσα περισσότερο σε άτομα τα οποία έχουν ήδη κτίσει τις σωστές συνήθειες και νοοτροπίες για τη διατροφή.
Ο λόγος είναι επειδή τα έμπειρα άτομα έχουν πολύ λιγότερη πιθανότητα να «εκμεταλλευτούν» το σκεπτικό αυτό και να τρων ανθυγιεινά κάθε μέρα.
Ένα άτομο το οποίο μόλις αρχίζει, είναι πολύ πιθανόν να σου πει το εξής: «αν αφήσω τον εαυτό μου να τρώω ελεύθερα όποτε θέλω, θα τρώω κάθε μέρα πίτσες».
Αν νιώθεις πως αυτή η φράση σε χαρακτηρίζει, τότε μια καλή πρακτική θα ήταν να βάζεις όριο στο πόσες φορές ξεφεύγεις μέσα σε ένα χρονικό διάστημα (π.χ. ως 2 φορές την εβδομάδα). Η πρακτική αυτή θα σε εμποδίσει από το να ξεφύγεις υπερβολικά.
Η νοοτροπία πως δεν υπάρχουν «ελεύθερα γεύματα»
Κλείνοντας, θέλω να σας αφήσω με μια άλλη σχολή νοοτροπίας, την οποία εφαρμόζω και εγώ προσωπικά για εμένα. Η νοοτροπία είναι πως δεν υπάρχει το λεγόμενο «ελεύθερο γεύμα» (cheat meal) αλλά πως είναι απλά θέμα καλύτερων και χειρότερων επιλογών.
Ένας άλλος τρόπος να το εκλάβει κάποιος είναι με τον όρο «ευέλικτη διατροφή». Η ευέλικτη διατροφή στηρίζεται στο σκεπτικό πως η απώλεια βάρους είναι κυρίως θέμα θερμίδων και μακροθρεπτικής σύστασης της διατροφής (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη).
Αντίθετα, η υγεία μέσω της διατροφής είναι πολύ πιο περίπλοκη και καθορίζεται και από τη διαχείριση βάρους, αλλά και από την πρόσληψη απαραίτητων θρεπτικών συστατικών (βιταμίνες και μέταλλα) και τον περιορισμό άλλων (υπερβολικά κορεσμένα λίπη, trans λιπαρά, υπερβολική ζάχαρη κ.λπ.).
Έχοντας τις δύο αυτές πληροφορίες κατά νου, τότε η υγιεινή διατροφή μπορεί να γίνει ευέλικτη και να περιλαμβάνει διάφορες επιλογές – απλά κάποιες είναι πιο βοηθητικές από άλλες.
Για παράδειγμα, ένα μήλο είναι πιο έξυπνη επιλογή από μια σοκολάτα όσον αφορά και την απώλεια βάρους και την υγεία, εφόσον είναι χαμηλότερο σε θερμίδες και υψηλότερο σε θρεπτικά συστατικά.
Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορώ να φάω την σοκολάτα. Απλά το μήλο είναι η πιο έξυπνη επιλογή. Νοουμένου πως παραμένω στα όρια της συνιστάμενης μου θερμιδικής πρόσληψης και πως καλύπτω τις ανάγκες μου σε θρεπτικά συστατικά, τότε δεν υπάρχει λόγος η σοκολάτα να θεωρηθεί ως «ελεύθερο γεύμα».
Αυτή είναι η νοοτροπία της ευέλικτης διατροφής. Δεν διαχωρίζει τα τρόφιμα μεταξύ «καλά» και «κακά», απλά ως βοηθητικές και όχι επιλογές.
Σαφώς, ακόμα και με αυτό το σκεπτικό, κάποιος θα πρέπει πάλι να περιορίζει την ποσότητα ανθυγιεινών γευμάτων που καταναλώνει. Απλά κυρίως επειδή είναι σχεδόν αδύνατο να τηρείς τα πιο πάνω κριτήρια που αναφέραμε αν τρως συνέχεια ανθυγιεινές τροφές.
Είναι επίσης πιθανόν να καθορίζονται «ελεύθερες ημέρες», όπου η κατανάλωση θερμίδων είναι αυξημένη και η ποιότητα της διατροφής γενικά μειώνεται, ωστόσο αυτό είναι θέμα για άλλη φορά.
Στο τέλος της ημέρας, οποιαδήποτε σχολή μπορεί να δουλέψει, είτε προγραμματίζεις τα ελεύθερα σου γεύματα, είτε πηγαίνεις βάσει όρεξης είτε ακολουθείς την αρχή της ευέλικτης διατροφής.
Το κλειδί για την επιτυχία είναι να μην θεωρείς τα ανθυγιεινά γεύματα ως επιβραβεύσεις ή ούτε καν σαν κάτι το πολύ τρομερό ή σπουδαίο και πάντα να δουλεύεις για να κάνεις την υγιεινή διατροφή πιο ευχάριστη και εύκολη για εσένα.
Έχεις κουραστεί με τις δίαιτες;
“Ακολουθείς ένα νέο πρόγραμμα ή δίαιτα, χάνεις κάποια κιλά, μετά από λίγο καιρό σταματάς και τα ξανά βάζεις πίσω” – Σε χαρακτηρίζει αυτό;
Αν ναι, τότε αυτό που χρειάζεσαι δεν είναι απλά μια καινούργια δίαιτα! Πολλές δίαιτες δουλεύουν, αλλά όχι από μόνες τους για τους περισσότερους.
Αυτό που χρειάζεσαι είναι κάποιον που θα σε καθοδηγήσει στο να κτίσεις μόνιμες συνήθειες, έναν σωστό τρόπο σκέψης και σωστή νοοτροπία όσον αφορά τη διατροφή. Κάποιον που θα κτίσει μαζί σου ένα πλάνο το οποίο θα είναι βασισμένο στις δικές σου ανάγκες και προτιμήσεις.
Άφησε με να σε βοηθήσω!
