Εντός του τρέχοντος μήνα (Ιούλιος, 2023), ο ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) θα κατηγοριοποιήσει την ασπαρτάμη ως «πιθανώς καρκινογόνα ουσία».

Σαφώς, αυτή η αλλαγή έχει δημιουργήσει φόβο και σύγχυση στους απλούς καταναλωτές, οι οποίοι πλέον δε γνωρίζουν κατά πόσο πρέπει να αποφεύγουν την ασπαρτάμη κατά πάση θυσία ή απλά να την περιορίσουν λίγο.

Σε αυτό το άρθρο θα δούμε τί σημαίνει αυτή η κατάταξη για τον απλό καταναλωτή καθώς και ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση από εδώ και πέρα.

Ορισμός «πιθανώς καρκινογόνου ουσίας»

Οι κατηγοριοποιήσεις καρκινογόνων ή πιθανώς καρκινογόνων ουσιών γίνονται από το IARC, το οποίο είναι η ερευνητική ομάδα του ΠΟΥ η οποία εστιάζει στον καρκίνο.

Υπάρχουν 4 ομάδες ουσιών βάσει της ισχύς της βιβλιογραφίας όσον αφορά την κάθε ουσία:

1. Καρκινογόνος ουσία (Ομάδα 1) – υπάρχουν επαρκή στοιχεία από έρευνες οι οποίες διεξάχθηκαν σε ανθρώπους ή υπάρχουν επαρκή στοιχεία από έρευνες οι οποίες διεξάχθηκαν σε ζώα σε συνδυασμό με ισχυρά στοιχεία πως η βιολογική δράση της ουσίας μοιάζει με άλλα καρκινογόνα
2. Πιθανώς καρκινογόνος ουσία (Ομάδα 2Α) – είτε υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία σε ανθρώπους σε συνδυασμό με επαρκή στοιχεία σε ζώα, είτε περιορισμένα στοιχεία σε ανθρώπους σε συνδυασμό με δυνατά βιολογικά στοιχεία, είτε επαρκή στοιχεία σε ζώα σε συνδυασμό με δυνατά βιολογικά στοιχεία είτε πολύ δυνατά βιολογικά στοιχεία
3. Πιθανώς (ίσως) καρκινογόνος ουσία (Ομάδα 2Β) – Είτε υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία σε ανθρώπους, είτε επαρκή στοιχεία σε ζώα είτε δυνατά βιολογικά στοιχεία. Δεν υπάρχει συνδυασμός. Η ασπαρτάμη θα μπει σε αυτήν την κατηγορία.
4. Δεν ταξινομείται (Ομάδα 3) – Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία

Υπάρχει μια μικρή σύγχυση στη μετάφραση Αγγλικής ορολογίας σε Ελληνική, εφόσον στα Αγγλικά υπάρχει ξεκάθαρος διαχωρισμός μεταξύ των λέξεων “probably” και “possibly”.

Η ασπαρτάμη θα μπει στην τρίτη ομάδα (2Β), η οποία υπονοεί πως υπάρχει μικρότερη πιθανότητα η ουσία να είναι καρκινογόνα σε σχέση με την ομάδα 2Α (ωστόσο η πιθανότητα ακόμα υπάρχει).

Η ομάδα 2Β περιέχει πάνω από 300 διαφορετικές ουσίες, πολλές από αυτές συνηθισμένες. Κάποια παραδείγματα αποτελούν:

• Aloe vera
• Βενζίνη
• Καφεϊκό οξύ (βρίσκεται στον καφέ)
• Διάφορες χρωστικές ουσίες
• Ginkgo biloba
• Ραδιοκύματα από κινητά τηλέφωνα

Και πολλές άλλες.

Η ομάδα δηλώνει πιθανότητα αλλά όχι βλαβερότητα

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως η κατάταξη μιας ουσίας στην κλίμακα του IARC δεν αντικατοπτρίζει το πόσο επικίνδυνη είναι μια ουσία, παρά μόνο τον βαθμό επιστημονικής βιβλιογραφίας η οποία υποστηρίζει πως η ουσία έχει καρκινογόνα δράση. Με πιο απλά λόγια, την πιθανότητα μια ουσία να είναι καρκινογόνα.

Ως ορατό παράδειγμα, μπορούμε να δούμε δύο ουσίες οι οποίες υπάρχουν στην ομάδα 1 του IARC – τα επεξεργασμένα κρέατα και τον αμίαντο. Το ότι είναι και οι δύο ουσίες στην ομάδα 1 δηλώνει πως και για τις δύο ουσίες υπάρχει ισχυρή βιβλιογραφία πως προκαλούν καρκίνο.

Ωστόσο, όπως είναι πολύ εύκολο να συμπεράνει κάποιος, αυτό δε σημαίνει πως η δράση τους έχει την ίδια δύναμη. Ο αμίαντος έχει βρεθεί να είναι ιδιαίτερα βλαβερός και η χρήση του πλέον ρυθμίζεται και περιορίζεται σε πολλές χώρες, ενώ τα επεξεργασμένα κρέατα συγκριτικά έχουν πολύ πιο ήπια δράση.

Η κατανάλωση της ασπαρτάμης η οποία μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής δεν καθορίζεται από το IARC αλλά από άλλη αρμόδια οργάνωση η οποία ονομάζεται JECFA, η οποία αποτελείται από ειδικούς από τον ΠΟΥ καθώς και τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) σε συνδυασμό με άλλες αρμόδιες αρχές.

Πόση ποσότητα ασπαρτάμης θεωρείται πλέον ασφαλής;

Το ανώτατο ασφαλές όριο κατανάλωσης ασπαρτάμης δεν έχει αλλάξει μετά την κατηγοριοποίηση της.

Λόγω της κατηγοριοποίησης της ασπαρτάμης ως πιθανώς καρκινογόνα ουσία, η JECFA ακολούθησε με τη διεξαγωγή έρευνας πρόσφατης βιβλιογραφίας όσον αφορά το σε ποιες ποσότητες η κατανάλωση ασπαρτάμης μπορούσε να θεωρηθεί επιβλαβής.

Η JECFA κατέληξε στο ότι δεν υπήρχε επαρκής βιβλιογραφία για να καταρρίψει τα προηγούμενα ανώτατα όρια, οπότε παραμένουν στα 40mg ασπαρτάμης ανά κιλό σωματικού βάρους ημερησίως.

Αυτό σημαίνει πως ένας μέσος άνθρωπος 75 κιλών θα έπρεπε να καταναλώσει περισσότερο από 15 τενεκεδάκια αναψυκτικού διαίτης ημερησίως για να φτάσει αυτά τα όρια. Είναι ασφαλής να πούμε πως σχεδόν κανένας άνθρωπος δεν θα ξεπεράσει αυτά τα όρια.

Η κριτική στον ΠΟΥ

Ο ΠΟΥ και το IARC έχουν δεχτεί μεγάλη κριτική και σκεπτικότητα από διάφορους ανεξάρτητους επιστήμονες, οργανώσεις, εταιρίες και ακόμα και αρχές όπως την EFSA (European Food and Safety Authority) όσον αφορά την κατηγοριοποίηση πιθανώς καρκινογόνων ουσιών.

Η μεγαλύτερη κριτική βασίζεται σε αυτό που αναφέραμε πιο πάνω, στο ότι η ομαδοποίηση των καρκινογόνων ουσιών βασίζεται ολοκληρωτικά στη βιβλιογραφία όσον αφορά την πιθανότητα καρκινογόνας δράσης αλλά όχι στην σοβαρότητα της ή την κλινική της σημασία.

Αυτό σημαίνει πως υπάρχει η κάθε πιθανότητα μια ουσία να έχει καρκινογόνα δράση, η οποία ωστόσο είναι πολύ μικρή ή αμελητέα για τους πλείστους ανθρώπους οι οποίοι κάνουν μέτρια χρήση της ουσίας. 

Από τη μία, η ομαδοποίηση και σήμανση οποιωνδήποτε πιθανώς καρκινογόνων ουσιών είναι εξαιρετικά σημαντική, εφόσον οδηγεί σε περαιτέρω έρευνα και ενημερώνει τους παρασκευαστές όσο τον κοινό πληθυσμό.

Από την άλλη, πολλοί πιστεύουν πως η πιθανότητα καρκινογόνας δράσης πρέπει να συνδυάζεται με την πραγματική κλινική δράση και επίπεδο βλαβερότητας μιας ουσίας, έτσι ώστε να βγαίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον πραγματικό κίνδυνο που παρουσιάζει.

Πρέπει να θυμόμαστε πως οι ομαδοποιήσεις του IARC και του ΠΟΥ έχουν σημαντική επίδραση σε επιχειρήσεις όσο και στον γενικό πληθυσμό.

Μια εισαγωγή νέας ουσίας σε οποιανδήποτε κατηγορία που υποδηλώνει πιθανή καρκινογόνα δράση μπορεί να προκαλέσει φόβο και σύγχυση στον πληθυσμό ο οποίος δεν γνωρίζει αν πλέον πρέπει να αποφεύγει την εν λόγω ουσία ή όχι. Επιπρόσθετα, μπορεί να οδηγήσει σε πίεση σε επιχειρήσεις να μειώσουν ή να αφαιρέσουν εντελώς την ουσία αυτή από προϊόντα, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα κόστη παραγωγής και άρα αυξημένα κόστη στα προϊόντα τα ίδια.

Όλα αυτά είναι δικαιολογημένα αν υπάρχει πραγματικό ρίσκο στην κατανάλωση μιας ουσίας, ωστόσο, πολλοί κρίνουν πως το σύστημα του IARC δεν είναι αποτελεσματικό στην ανάλυση πραγματικού κινδύνου.

Να αποφεύγω την ασπαρτάμη;

Είναι φυσικό να υπάρχει φόβος και σύγχυση όποτε εντάσσεται μια κοινή ουσία στην ομάδα των πιθανώς καρκινογόνων ουσιών. Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε πως το ότι μια ουσία είναι πιθανώς καρκινογόνα δε σημαίνει απαραίτητα πως η δράση της είναι μεγάλη ή σοβαρή.

Η βιβλιογραφία που εξετάζει την σχέση μεταξύ της ασπαρτάμης και της ανάπτυξης καρκίνου παρουσιάζει μικτά αποτελέσματα. Σημαντικότερα, θα πρέπει να διερευνηθεί η πιθανή δόση κατανάλωσης η οποία θεωρείται ασφαλής χωρίς μεγάλο ρίσκο για ανάπτυξη καρκίνου για έναν μέσο άνθρωπο.

Αν και ιδανικά θα αποφεύγαμε οποιεσδήποτε ουσίες έχουν έστω και μικρό ποσοστό να προκαλέσουν καρκίνο, πρέπει να θυμόμαστε πως πρακτικά καταναλώνουμε αρκετές ουσίες οι οποίες εντάσσονται στις ομάδες του IARC. Ουσίες όπως επεξεργασμένο κρέας, κόκκινο κρέας, καφές και ακόμα και διάφορα βότανα είναι όλες καρκινογόνες ή πιθανώς καρκινογόνες, χωρίς να σημαίνει απαραίτητα πως απαγορεύονται.

Μεγαλύτερη σημασία έχει να μην κάνουμε κατάχρηση των ουσιών αυτών και να ακολουθούμε τα συνιστάμενα όρια, όπου υπάρχουν.

Ρεαλιστικά μιλώντας υπάρχει μικρός ή αμελητέος κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου σε κάποιον ο οποίος καταναλώνει ασπαρτάμη σε μικρές δόσεις και μόνο περιστασιακά.

Έχοντας πλέον υπόψη και τις συστάσεις τις JECFA, οι οποίες διατηρούν τα προηγούμενα ανώτατα όρια, δεν φαίνεται να υπάρχει μεγάλη ανησυχία για καρκινογόνα δράση με μέτρια κατανάλωση ασπαρτάμης.

Να σημειωθεί πως ορισμένα άτομα, συγκεκριμένα άτομα τα οποία πάσχουν από φαινυλκετονουρία, θα πρέπει να αποφεύγουν την ασπαρτάμη. Ωστόσο, για όλους τους υπόλοιπους, η κατηγοριοποίηση αυτή δεν σημαίνει και πολλά πράγματα.

Πηγές

• https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/whos-cancer-research-agency-say-aspartame-sweetener-possible-carcinogen-sources-2023-06-29/
• https://www.bbc.com/future/article/20230630-aspartame-what-else-is-possibly-cancerous
• https://monographs.iarc.who.int/agents-classified-by-the-iarc/
• https://monographs.iarc.who.int/list-of-classifications
• https://monographs.iarc.who.int/wp-content/uploads/2019/07/Prezzi-Preamble-2019.pdf
• https://www.food-safety.com/articles/8716-who-set-to-declare-aspartame-as-possible-carcinogen
• https://www.fsai.ie/news-and-alerts/latest-news/aspartame-jefca-and-iarc-assessments#:~:text=Citing%20%E2%80%9Climited%20evidence%E2%80%9D%20for%20carcinogenicity,has%20adverse%20effects%20after%20ingestion.

Έχεις κουραστεί με τις δίαιτες;

“Ακολουθείς ένα νέο πρόγραμμα ή δίαιτα, χάνεις κάποια κιλά, μετά από λίγο καιρό σταματάς και τα ξανά βάζεις πίσω” – Σε χαρακτηρίζει αυτό;

Αν ναι, τότε αυτό που χρειάζεσαι δεν είναι απλά μια καινούργια δίαιτα! Πολλές δίαιτες δουλεύουν, αλλά όχι από μόνες τους για τους περισσότερους.

Αυτό που χρειάζεσαι είναι κάποιον που θα σε καθοδηγήσει στο να κτίσεις μόνιμες συνήθειες, έναν σωστό τρόπο σκέψης και σωστή νοοτροπία όσον αφορά τη διατροφή. Κάποιον που θα κτίσει μαζί σου ένα πλάνο το οποίο θα είναι βασισμένο στις δικές σου ανάγκες και προτιμήσεις.

Άφησε με να σε βοηθήσω!

Μάθε περισσότερα