Αν έχεις ψάξει έστω και λίγο θέματα τα οποία σχετίζονται με τη διατροφή, τότε σίγουρα θα έχεις ακούσει τους όρους «τοξίνες» και «δίαιτα αποτοξίνωσης».
Οι δίαιτες αποτοξίνωσης έχουν γίνει μόδα εδώ και κάποια χρόνια και ισχυρίζονται πως μπορούν να βοηθήσουν τον οργανισμό στο να αποβάλει τις «τοξίνες» που συσσωρεύει και άρα να βελτιώσουν την υγεία.
Ωστόσο, όπως θα δούμε και παρακάτω, η ιδέα της αποτοξίνωσης είναι λανθασμένη και δεν έχει καμία απολύτως επιστημονική υποστήριξη.
Τι είναι οι τοξίνες;
Ο βασικός ισχυρισμός πίσω από την ιδέα μιας δίαιτας αποτοξίνωσης, είναι πως μπορούν να βελτιώσουν την υγεία με το να «αποτοξινώνουν» τον οργανισμό μας. Δηλαδή να καταπολεμούν τις «τοξίνες» που συσσωρεύονται στον οργανισμό.
Το πρώτο πρόβλημα πίσω από την ιδέα της δίαιτας αποτοξίνωσης είναι ο ορισμός της τοξίνης.
Οι τοξίνες είναι μια λέξη που όλος ο κόσμος φαίνεται να χρησιμοποιεί, αλλά πολύ λίγοι ξέρουν τι σημαίνει.
Οι περισσότεροι θεωρούν πως μια τοξίνη είναι οποιαδήποτε ουσία η οποία προκαλεί πρόβλημα ή δυσμενή αποτέλεσμα στον οργανισμό. Ωστόσο αυτό είναι λάθος.
Για παράδειγμα τα κορεσμένα λίπη και η ζάχαρη μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας σε μεγάλες ποσότητες, ωστόσο δεν σημαίνει πως θεωρούνται τοξίνες.
Ο συμβατικός ορισμός της τοξίνης είναι πως χαρακτηρίζει οποιαδήποτε ουσία η οποία παράγεται εκ φύσεως από έναν ζωντανό οργανισμό και η οποία μπορεί να προκαλέσει κάποιο είδος δηλητηρίασης στον ανθρώπινο οργανισμό.
Ο όρος «τοξίνη» αναφέρεται συγκεκριμένα σε τοξικές ουσίες οι οποίες έχουν βιολογική προέλευση. Οποιεσδήποτε άλλες τοξικές ή/και δηλητηριώδεις ουσίες οι οποίες έχουν συνθετική προέλευση, δεν ονομάζονται τοξίνες, αλλά ευρύτερα τοξικές ουσίες.
Ένα βασικό πρόβλημα στην ιδέα της δίαιτας αποτοξίνωσης, είναι το ότι μπερδεύεται ο ορισμός της τοξίνης μαζί με τον ορισμός μιας ουσίας η οποία μπορεί να προκαλέσει κάποιο πρόβλημα στον ανθρώπινο οργανισμό (για παράδειγμα, τα κορεσμένα λίπη).
Τι περιέχει μια δίαιτα αποτοξίνωσης;
Ο ορισμός της δίαιτας αποτοξίνωσης δεν είναι επιστημονικά κατοχυρωμένος και άρα πολλές δίαιτες αποτοξίνωσης μπορούν να περιέχουν διαφορετικά τρόφιμα μεταξύ τους.
Ωστόσο, κάποια κοινά και συχνά χαρακτηριστικά μεταξύ διαιτών αποτοξίνωσης φαίνονται είναι:
- Το πολύ νερό
- Τα φρούτα και λαχανικά
- Τα συμπληρώματα μπαχαρικών
- Τα καθαρτικά
- Η ολοκληρωτική ή μερική αποχή από το φαγητό ή/και διαλειμματική νηστεία
- Αποχή από τρόφιμα τα οποία «περιέχουν πολλές τοξικές ουσίες» όπως κρέατα και γαλακτοκομικά
Πολύ συχνά, αυτές οι δίαιτες εστιάζονται σε πολύ χαμηλή πρόσληψη θερμίδων σε συνδυασμό με πολύ νερό καθώς και σκευάσματα, εφόσον θεωρούν πως τέτοιες μέθοδοι μπορούν να «απομακρύνουν» τις τοξίνες από το σώμα.
Περιέχει το σώμα τοξίνες ή τοξικές ουσίες;
Το ανθρώπινο σώμα όντως εκτίθεται σε επιβλαβείς ουσίες. Είτε παράγοντας τες το ίδιο, είτε μέσω έκθεσης από το περιβάλλον.
Ένα παράδειγμα φυσικών επιβλαβών ουσιών που παράγει το σώμα μας είναι οι ελεύθερες ρίζες – εξαιρετικά αντιδραστικά μόρια τα οποία παράγονται ως παραπροϊόντα του μεταβολισμού μας και που μπορούν να αντιδράσουν με τους ιστούς του DNA και να προκαλέσουν προβλήματα.
Ένα γνωστό παράδειγμα εξωγενών τοξίνων είναι ο υδράργυρος από τα ψάρια και θαλασσινά τρόφιμα.
Παραδείγματα εξωγενών επιβλαβών ουσιών τα οποία δεν είναι τοξίνες μπορεί να είναι πολλά. Για παράδειγμα, όταν καταναλώσουμε ένα χαλασμένο τρόφιμο, μπορεί να μολυνθούμε με κάποιο βακτήριο το οποίο παράγει κάποια τοξίνη και άρα να πάθουμε δηλητηρίαση.
Άλλο παράδειγμα επιβλαβών περιβαλλοντικών ουσιών μπορεί να είναι το μονοξείδιο του άνθρακα και η νικοτίνη που βρίσκεται στα τσιγάρα και στον καπνό του τσιγάρου.
Σημαντικό είναι, όμως, να καταλάβουμε πως, απλά επειδή κάτι είναι βλαβερό ή προκαλεί δυσάρεστα αποτελέσματα σε μεγάλες ποσότητες, δε σημαίνει κατ’ ανάγκη πως είναι τοξίνη ή «τοξική ουσία».
Για παράδειγμα η ζάχαρη και τα κορεσμένα λίπη είναι ανθυγιεινά σε μεγάλες ποσότητες, ωστόσο δε σημαίνει πως θεωρούνται τοξίνες.
Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε πως ο ορισμός «τοξικό» είναι στενά συνδεδεμένος με την ποσότητα. Μια ουσία η οποία είναι ασφαλής σε μικρή ποσότητα μπορεί να είναι τοξική σε μεγαλύτερη.
Μπορούν οι δίαιτες αποτοξίνωσης να «καθαρίσουν» τον οργανισμό;
Δεν υπάρχουν σοβαρές επιστημονικές έρευνες οι οποίες υποστηρίζουν πως οι «δίαιτες αποτοξίνωσης» και τα σκευάσματα τους, μπορούν να βοηθήσουν το σώμα στο να αποβάλει βλαβερές ή/και τοξικές ουσίες.
Οι δίαιτες αποτοξίνωσης εστιάζονται σε συνδυασμό δύο βασικών μεθόδων για να «καθαρίσουν» τον οργανισμό:
- Την αποχή κατανάλωσης υποθετικά επιβλαβών ουσιών (όπως κρέατα και γαλακτοκομικά) μέσω αποχής και νηστείας.
- Την υποτιθέμενη «ενεργή αποτοξίνωση» μέσω σκευασμάτων, καθαρτικών και μεγάλης ποσότητας νερού.
Η ιδέα της αποχής ή αποφυγής ορισμένων τροφίμων που θεωρούμε πως μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην υγεία (όπως η υπερκατανάλωση κρέατος ή τα επεξεργασμένα προϊόντα) δεν είναι καινούργια.
Το να αποφεύγουμε ορισμένα τρόφιμα ή τουλάχιστον να μειώνουμε την πρόσληψη τους και να εστιαζόμαστε περισσότερο σε πιο υγιεινές επιλογές (φρούτα, λαχανικά, ψάρι, όσπρια κ.λπ.) είναι εξαιρετικά ωφέλιμο, αρκεί να γίνεται με μέτρο.
Ωστόσο η ιδέα πως το κρέας ή τα γαλακτοκομικά είναι εκ φύσεως κακά για εμάς ή πως περιέχουν τοξικές ουσίες είναι λανθασμένη.
Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά είδη κρέατος με εύρος από ένα απλό κοτόπουλο στήθος ψημένο στον φούρνο σε ένα λιπαρό κομμάτι χοιρινού αλλαντικού. Σαφώς, η πρώτη επιλογή είναι πολύ καλύτερη από τη δεύτερη, παρόλο που και τα δύο θεωρούνται «κρέας».
Το μεγαλύτερο, όμως, πρόβλημα με τη φιλοσοφία της δίαιτας αποτοξίνωσης έρχεται από την ιδέα της «ενεργής αποτοξίνωσης». Δηλαδή πως καταναλώνοντας ορισμένες ουσίες όπως σκευάσματα, πως μπορούμε να προωθήσουμε το σώμα μας στο να αποβάλει τοξικές ουσίες.
Δεν υπάρχουν αρκετές καλοστημένες επιστημονικές μελέτες οι οποίες να υποστηρίζουν έστω και λίγο πως η ιδέα της «ενεργής αποτοξίνωσης» μέσω δίαιτας έχει αποτελέσματα.
Αν και ορισμένες δίαιτες αποτοξίνωσης μπορούν να παρουσιάσουν κάποια προσωρινά οφέλη όπως απώλεια βάρους και βελτίωση βιοχημικών δεικτών, αυτό μπορεί εύκολα να εξηγηθεί με το γεγονός ότι οι δίαιτες αποτοξίνωσης είναι συνήθως πολύ χαμηλές σε θερμίδες και προωθούν την αποχή από επεξεργασμένα και ανθυγιεινά τρόφιμα.
Αν και ροφήματα όπως τσάι και χυμοί φρούτων μπορεί να έχουν οφέλη, δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως «αποτοξινώνουν» τον οργανισμό.
Το σώμα «αποτοξινώνεται» από μόνο του
Στο σώμα μας καθημερινά συσσωρεύονται πολλές βλαβερές και επικίνδυνες ουσίες. Είτε ως παραπροϊόντα του μεταβολισμού είτε μέσω περιβαλλοντικής έκθεσης.
Οπότε, το σώμα μας έχει εξελιχθεί με διάφορες μεθόδους για να εξουδετερώνει και να απεκκρίνει τις ουσίες αυτές.
Ο πιο φανερός τρόπος φυσικής «αποτοξίνωσης» είναι τα ούρα και η κοπριά. Με την αφόδευση, το σώμα μας απεκκρίνει αχρείαστες ουσίες από το σώμα μας.
Σημαντικά όργανα του σώματος μας για την αποβολή και απέκκριση βλαβερών ουσιών είναι τα νεφρά, το ήπαρ (συκώτι), παχύ έντερο και οι πνεύμονες.
Τα νεφρά παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποβολή αχρείαστων ουσιών μέσω των ούρων ενώ το παχύ έντερο για την αφόδευση και απέκκριση ουσιών μέσω της κοπριάς.
Οι πνεύμονες παίζουν σημαντικό ρόλο απέκκρισης βλαβερών ουσιών που προέρχονται από την αναπνοή όπως σωματίδια σκόνης, μέσω παραγωγής μύξας.
Το ήπαρ είναι εξαιρετικά σημαντικό στο ότι είναι υπεύθυνο για την εξουδετέρωση οποιωνδήποτε ενεργών ξένων ουσιών (για παράδειγμα φάρμακα) τα οποία εισβάλλουν στο σώμα.
Αν για τον οποιονδήποτε λόγο το σώμα αδυνατίσει να καταπολεμήσει και να απεκκρίνει μια ξένη ουσία – για παράδειγμα στην μιας δηλητηρίασης, τότε απαιτείτε ιατρική περίθαλψη και όχι οποιαδήποτε «διατροφή αποτοξίνωσης».
Η διατροφή αποτοξίνωσης μπορεί να είναι επικίνδυνη
Αν και η ιδέα της «αποτοξίνωσης» μέσω διατροφής είναι λανθασμένη, ορισμένες διατροφές αποτοξίνωσης μπορεί να παρουσιάζουν κάποια οφέλη όπως μείωση βάρους και αποφυγή κορεσμένων λιπαρών, άλατος και ζάχαρης.
Ωστόσο, η υπερβολικά περιοριστική και δραστική φύση των περισσότερων διαίτων αποτοξίνωσης μπορεί να επιφέρει προβλήματα.
Ίσως το πιο κοινό πρόβλημα που εμφανίζεται ακολουθώντας οποιαδήποτε δραστική δίαιτα, είναι η επανάκτηση του βάρους το οποίο έχασε κάποιος, συνήθως και περισσότερο.
Οι λόγοι είναι δύο: Πρώτον, το άτομο αντιδρά ψυχολογικά λόγω του αυστηρού περιορισμού, ξεσπά και καταναλώνει μεγάλες ποσότητες ή/και κακές επιλογές τροφίμων.
Και δεύτερον, το να έχουμε υπερβολικά χαμηλή θερμιδική πρόσληψη για εκτεταμένο χρονικό διάστημα, προκαλεί αναπόφευκτα μια μεγάλη πτώση στον μεταβολικό μας ρυθμό.
Άρα, όταν επιστρέψουμε στο να τρώμε κανονικά, βάζουμε γρήγορα βάρος πίσω.
Άλλο σημαντικό πρόβλημα που μπορεί να εμφανιστεί είναι έλλειψη σημαντικών συστατικών τροφής όπως βιταμίνες και μακροθρεπτικά συστατικά – και λόγω της μειωμένης κατανάλωσης τροφής στο σύνολο, αλλά και επειδή οι δίαιτες αυτές είναι συνήθως πολύ περιοριστικές στις επιλογές τους.
Άλλα πιθανά προβλήματα είναι η αφυδάτωση (ειδικά αν γίνεται χρήση καθαρτικών), η μείωση όρεξης και ενέργειας, κόπωση και άλλα πολλά.
Το συμπέρασμα
Δεν υπάρχουν στοιχεία τα οποία υποστηρίζουν πως η ιδέα πως ορισμένα σκευάσματα ή τρόφιμα μπορούν να «αποτοξινώνουν τον οργανισμό».
Το να ακολουθούμε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή και να αποφεύγουμε με μέτρο επεξεργασμένα τρόφιμα, πολύ αλάτι, ζάχαρη, κορεσμένα λίπη και ως ένα βαθμό το κρέας θα βοηθήσει στην βελτίωση της υγείας, χωρίς να σημαίνει κατ’ ανάγκη πως «αποτοξινώνει» το σώμα μας.
Μια υγιεινή διατροφή, επαρκής πρόσληψη νερού, σωματική άσκηση και αρκετός ύπνος είναι ό,τι χρειάζεται το σώμα μας για να μπορεί να απεκκρίνει στο μέγιστο βαθμό τις βλαβερές ουσίες.
Δραστικές δίαιτες όπως οι δίαιτες αποτοξίνωσης, μπορεί να έχουν κάποια βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, ωστόσο συνήθως παρουσιάζουν περισσότερα προβλήματα παρά οφέλη λόγω της εξαιρετικά περιορισμένης τους φύσης.
Βιβλιογραφία
- , Health, E., Disease, H., Disease, L., Management, P., Conditions, S., Problems, S., Disorders, S., Checker, S., Blogs, W., Boards, M., Answers, Q., Guide, I., Doctor, F., A-Z, C., A-Z, S., Medications, M., Identifier, P., Interactions, C., Drugs, C., Pregnant, T., Management, D., Obesity, W., Recipes, F., Exercise, F., Beauty, H., Balance, H., Relationships, S., Care, O., Health, W., Health, M., Well, A., Sleep, H., Teens, H., Pregnant, G., Trimester, F., Trimester, S., Trimester, T., Baby, N., Health, C., Vaccines, C., Kids, R., Cats, H., Dogs, H., Here, G., Now, C., Home, H., Surfaces?, H., Spread, S., Boards, M., Blogs, W., Center, N. and Management, D., 2020. Detox Diets: Do They Work? Are They Healthy?. [online] WebMD. Available at: https://www.webmd.com/diet/a-z/detox-diets [Accessed 22 April 2020].
- wikipedia.org. 2020. Toxin. [online] Available at: https://en.wikipedia.org/wiki/Toxin [Accessed 22 April 2020].
- Klein, A. and Kiat, H., 2014. Detox diets for toxin elimination and weight management: a critical review of the evidence. Journal of Human Nutrition and Dietetics, [online] 28(6), pp.675-686. Available at: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/jhn.12286 [Accessed 21 April 2020].
Έχεις κουραστεί με τις δίαιτες;
“Ακολουθείς ένα νέο πρόγραμμα ή δίαιτα, χάνεις κάποια κιλά, μετά από λίγο καιρό σταματάς και τα ξανά βάζεις πίσω” – Σε χαρακτηρίζει αυτό;
Αν ναι, τότε αυτό που χρειάζεσαι δεν είναι απλά μια καινούργια δίαιτα! Πολλές δίαιτες δουλεύουν, αλλά όχι από μόνες τους για τους περισσότερους.
Αυτό που χρειάζεσαι είναι κάποιον που θα σε καθοδηγήσει στο να κτίσεις μόνιμες συνήθειες, έναν σωστό τρόπο σκέψης και σωστή νοοτροπία όσον αφορά τη διατροφή. Κάποιον που θα κτίσει μαζί σου ένα πλάνο το οποίο θα είναι βασισμένο στις δικές σου ανάγκες και προτιμήσεις.
Άφησε με να σε βοηθήσω!
