Πολλά άτομα στρέφονται στις πολυβιταμίνες, είτε στην προσπάθεια να ενισχύσουν την υγεία τους περαιτέρω, είτε προσπαθώντας να καλύψουν κενά από την κανονική τους διατροφή.
Πιο κάτω, θα αναλύσουμε το αν οι πολυβιταμίνες είναι όντως αποτελεσματικές, καθώς και αν παρουσιάζουν πιθανά οφέλη και ίσως και προβλήματα, στην υγεία.
Τί είναι οι πολυβιταμίνες – ορισμός
Πολυβιταμίνη θεωρείται οποιοδήποτε σκεύασμα το οποίο περιέχει ένα εύρος απαραίτητων μικροθρεπτικών συστατικών (βιταμίνες και μέταλλα), σε διαφέρων συγκεντρώσεις.
Οι περισσότερες πολυβιταμίνες διαφέρουν μεταξύ τους όσον αφορά τις συγκεντρώσεις ή ακόμα και την ύπαρξη του κάθε θρεπτικού συστατικού.
Ορισμένες πολυβιταμίνες μπορεί να περιέχουν επίσης και άλλα θρεπτικά συστατικά, τα οποία δε θεωρούνται απαραίτητα για τη φυσιολογική λειτουργία του σώματος, αλλά θεωρούνται ευεργετικά για την ανθρώπινη υγεία ούτως ή άλλως (π.χ. πολυφαινόλες).
Λόγω του ότι οι πολυβιταμίνες δε ρυθμίζονται ως φάρμακα, αλλά ως φαγητά (όπως και όλα τα συμπληρώματα διατροφής), δεν υπάρχει μια βασική σύσταση στην οποία όλα τα σκευάσματα πρέπει να εντάσσονται και άρα μπορεί να υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ τους.
Το ότι δε ρυθμίζονται ως φάρμακα επίσης σημαίνει πολύ πιο λίγοι και αυστηροί έλεγχοι, το οποίο μπορεί να αφήσει χώρο στους παρασκευαστές για αμφίβολες ή ανησυχητικές πρακτικές, για το οποίο θα μιλήσουμε περισσότερο στους πιθανούς κινδύνους των πολυβιταμινών.
Προσφέρουν οι πολυβιταμίνες οφέλη στην υγεία;
Στην έκπληξη κανενός, το αν οι πολυβιταμίνες μπορούν να προσφέρουν οφέλη στην υγεία, εξαρτάται κυρίως από την θρεπτική και κατάσταση υγείας του χρήστη.
Οι περισσότερες έρευνες καθώς και ειδικοί υγείας και διατροφής (συμπεριλαμβανομένου και εμένα), συμφωνούν πως οι πολυβιταμίνες δεν προσφέρουν κάποιο σημαντικό όφελος σε ένα υγιή άτομο με μια μέση διατροφή.
Οι βιταμίνες και τα μέταλλα δεν έχουν μια απεριόριστη θετική σχέση με την υγεία – εφόσον ένα άτομο λαμβάνει τη συνιστάμενη ημερήσια πρόσληψη σε κάποιο θρεπτικό συστατικό, τότε δε θα επωφεληθεί περισσότερο από το να λάβει μεγαλύτερη ποσότητα από αυτό το θρεπτικό συστατικό.
Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, το να λαμβάνει κάποιος υπερβολική ποσότητα σε ορισμένα θρεπτικά συστατικά (π.χ. β-καροτένιο ή βιταμίνη Ε), μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.
Όσον αφορά συγκεκριμένα την πρόληψη διάφορων χρόνιων παθήσεων, οι περισσότερες έρευνες φαίνεται να συμφωνούν πως δεν υπάρχει ιδιαίτερη θετική δράση των πολυβιταμινών για προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνο και ολική θνητότητα.
Επιπρόσθετα, το β-καροτένιο συγκεκριμένα, έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα, σε καπνιστές συγκεκριμένα.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι πολυβιταμίνες είναι ωφέλιμες;
Όπως αναφέραμε πιο πάνω, οι βιταμίνες και τα μέταλλα έχουν θετική επίδραση στην υγεία μόνο μέχρι το σημείο στο οποίο η κατανάλωση τους θεωρείται απαραίτητη, έχοντας μηδαμινά ή ακόμα και αρνητικά αποτελέσματα σε μεγαλύτερες ποσότητες.
Η διατροφή ενός μέσου ατόμου είναι συνήθως αρκετή για να καλύψει τα περισσότερα θρεπτικά συστατικά.
Θεωρητικά, κάποια άτομα τα οποία θα μπορούσαν να επωφεληθούν από πολυβιταμίνες, θα ήταν άτομα τα οποία για τον οποιοδήποτε λόγο θα αντιμετώπιζαν σοβαρές ελλείψεις λόγω της διατροφής τους (π.χ. άτομα σε εξαιρετικά αυστηρές ή περιοριστικές δίαιτες).
Ακόμα και σε εκείνο το σημείο, όμως, μπορεί να γίνει το επιχείρημα πως είναι καλύτερα κάποιος να συμπληρώσει τη διατροφή του με συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά, τα οποία ξέρει ότι δε λαμβάνει. Παρά να καταφύγει σε μια γενική πολυβιταμίνη.
Χορήγηση πολυβιταμίνης vs. συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών
Θα υπάρχει πάντα η συζήτηση για το κατά πόσον είναι καλύτερο να λαμβάνει κάποιος συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά για να καλύψει κάποια συγκεκριμένα κενά στη διατροφή του έναντί του απλά να λαμβάνει μια πολυβιταμίνη.
Αν και η διατροφή του μέσου ατόμου είναι συνήθως ικανοποιητική για να καλύψει τις περισσότερες ανάγκες του, υπάρχουν ωστόσο κάποια θρεπτικά συστατικά τα οποία είναι πιο «σπάνια» και πιο δύσκολα να καλυφτούν.
Παραδείγματα περιλαμβάνουν την βιταμίνη C, η οποία υπάρχει κυρίως σε ορισμένα φρούτα και λαχανικά. Τη βιταμίνη D, η οποία είναι αρκετά σπάνια στα τρόφιμα και λαμβάνουμε τη μεγαλύτερη ποσότητα κυρίως από τον ήλιο και τον σίδηρο, συγκεκριμένα για τις γυναίκες οι οποίες χρειάζονται πολύ μεγαλύτερη ποσότητα (εκτός αυτών που έχουν περάσει την εμμηνόπαυση).
Άλλες συγκεκριμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι η βιταμίνη Β12 σε αυστηρά χορτοφάγους, εφόσον βρίσκεται ολοκληρωτικά σε ζωικά τρόφιμα και τα Ω-3 λιπαρά οξέα σε άτομα τα οποία δεν καταναλώνουν ψάρι.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η καλύτερη πρακτική είναι το να συνεργαστεί κάποιος με έναν ειδικό υγείας ή διατροφής σε συνδυασμό με αναλύσεις, για να μπορεί να ξέρει ακριβώς σε ποια θρεπτικά συστατικά έχει έλλειψη έτσι ώστε να μπορεί να τα καλύψει, είτε μέσω διατροφικής παρέμβασης, είτε μέσω συγκεκριμένων συμπληρωμάτων.
Το να πίνει κάποιος πολυβιταμίνες και να ελπίζει για το καλύτερο, χωρίς να έχει επίγνωση στο τί πραγματικά χρειάζεται και που ακριβώς είναι τα κενά (αν υπάρχουν), δεν είναι η σωστή λύση.
Πολλές πολυβιταμίνες μπορεί να μην περιλαμβάνουν τα απαραίτητα για τον καθένα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται στις ποσότητες τις οποίες χρειάζεται. Ταυτόχρονα μπορεί να περιέχουν άλλα αχρείαστα θρεπτικά συστατικά τα οποία δε χρησιμεύουν σε κάτι.
Υπάρχουν κίνδυνοι από τη λήψη πολυβιταμινών;
Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, οι πολυβιταμίνες δε ρυθμίζονται από το FDA (Food and Drug Administration) ως φάρμακα, αλλά ως τρόφιμα.
Αυτό σημαίνει πως οι έλεγχοι οι οποίοι γίνονται στις πολυβιταμίνες είναι πολύ πιο χαλαροί και πολύ λιγότεροι από αυτούς που γίνονται στα φάρμακα. Εφόσον οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία υπάρχουν στα τρόφιμα και δε θεωρούνται «ξένες» ουσίες.
Πιθανός (αλλά σπάνιος) κίνδυνος για τοξικότητα:
Σε αντίθεση με τα τρόφιμα, όμως, οι πολυβιταμίνες (και γενικά οποιοδήποτε διατροφικό σκεύασμα που περιέχει μικροθρεπτικά συστατικά) περιέχουν απομονωμένες ουσίες συνήθως σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που θα βρίσκονταν στα ίδια τα τρόφιμα.
Αυτό σημαίνει πως υπάρχει πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος για κάποιον να καταναλώσει υπερβολική ποσότητα σε κάποιο θρεπτικό συστατικό, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα.
Αυτό το πρόβλημα μπορεί εύκολα να αντιμετωπιστεί, αν κάποιος λαμβάνει συγκεκριμένα συμπληρώματα μετά από συμβουλή ειδικού και εφόσον αναλύσεις έδειξαν ότι χρειάζεται.
Για παράδειγμα, μια γυναίκα με χαμηλό σίδηρο, θα επωφεληθεί πολύ περισσότερο από το να λάβει ένα συμπλήρωμα σιδήρου συγκεκριμένα (εφόσον δε θα υπάρχει κίνδυνος για τοξικότητα, εφόσον ξέρει ήδη πως ο σίδηρος της είναι χαμηλός) σε σύγκριση με το να λάμβανε μια γενική πολυβιταμίνη στην οποία δε γνωρίζει αν κάποιο από τα πολλά συστατικά της θα προκαλέσει πρόβλημα.
Πρακτικά, ο κίνδυνος για τοξικότητα από τις πολυβιταμίνες είναι πολύ μικρός. Εφόσον υπάρχει αρκετή γνώση πλέον όσον αφορά για το ποια θρεπτικά συστατικά προκαλούν τοξικότητα (π.χ. β-καροτένιο, σίδηρος, βιταμίνη Ε) και ποια είναι σχεδόν απίθανο (π.χ. βιταμίνη C).
Ωστόσο, ο κίνδυνος εξακολουθεί να υπάρχει.
Πιθανές αμφίβολες πρακτικές των παρασκευαστών:
Λόγω του ότι δε γίνονται έλεγχοι ούτε κοντά στον ίδιο βαθμό των φαρμάκων, στα συμπληρώματα διατροφής, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος οι παρασκευαστές να πραγματοποιούν αμφίβολες ή ύπουλες πρακτικές στα σκευάσματα τους.
Για παράδειγμα, να μην είναι ειλικρινείς στις πραγματικές συγκεντρώσεις των συστατικών ή να ψεύδονται πως υπάρχει ένα συγκεκριμένο συστατικό στο σκεύασμα τους ενώ δεν υπάρχει στην πραγματικότητα.
Ομολογουμένως, αυτό το ρίσκο συμπεριλαμβάνει όλα τα συμπληρώματα διατροφής, όχι μόνο τις πολυβιταμίνες.
Ένας τρόπος να μειωθεί αυτό το ρίσκο, είναι το να αγοράζει κάποιος από γνωστούς και αξιόπιστους παρασκευαστές και εταιρείες.
Η υπερβολική εξάρτηση από τις πολυβιταμίνες:
Ίσως ο πιο πρακτικά κοινός «κίνδυνος» από τη χρήση των πολυβιταμινών, δεν είναι από τις ίδιες τις πολυβιταμίνες, αλλά από τον τρόπο που κάποιες φορές διαφημίζονται καθώς και από το σκεπτικό των χρηστών τους.
Πολλά άτομα τείνουν να θέλουν την «εύκολη λύση», δηλαδή να μην προσέχουν τη διατροφή τους ιδιαίτερα και να προσπαθούν να λύσουν όλα τους τα διατροφικά προβλήματα με τη χρήση των πολυβιταμινών.
Αυτό το πρόβλημα μπορεί να ενισχυθεί από ορισμένες διαφημίσεις των σκευασμάτων αυτών, τα οποία δίνουν την αίσθηση πως είναι απαραίτητα για τη βέλτιστη υγεία.
Σαφώς, οι πολυβιταμίνες δεν μπορούν να αναπληρώσουν μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.
Το ανθρώπινο σώμα έχει εξελιχτεί επί χιλιάδες χρόνια να λαμβάνει τα θρεπτικά συστατικά σε συγκεκριμένες ποσότητες και συνδυασμούς από τα τρόφιμα. Κάτι το οποίο οι πολυβιταμίνες δεν μπορούν να αναπαράγουν.
Επίσης, όταν κάποιος δεν προσέχει τη διατροφή του, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να λάβει υπερβολικές ποσότητες θερμίδων (το οποίο θα οδηγήσει στην παχυσαρκία, η οποία είναι ισχυρός παράγοντας για άλλα προβλήματα υγείας) καθώς και επιβλαβών συστατικών της διατροφής (π.χ. υπερβολική ζάχαρη, κορεσμένα λίπη, trans λιπαρά και αλάτι).
Συμπερασματικά
Οι πολυβιταμίνες δεν παρουσιάζουν κάποιο σημαντικό όφελος σε υγιή άτομα χωρίς ειδικές ή αυξημένες διατροφικές ανάγκες.
Άτομα τα οποία είναι εξαιρετικά περιορισμένα και στη διατροφή τους και παρουσιάζουν πολλές ελλείψεις, θα μπορούσαν να επωφεληθούν από μια πολυβιταμίνη για να καλύψουν κάποια κενά.
Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να γίνεται πάντα σε συνδυασμό με ενεργή προσπάθεια να βελτιώσουν τη διατροφή τους.
Άτομα τα οποία πάσχουν από συγκεκριμένες ελλείψεις (το οποίο είναι πολύ πιο κοινό από γενικές ελλείψεις), θα επωφεληθούν περισσότερο από τη συνεργασία με ειδικό καθώς και αναλύσεις, καλύπτοντας τις ελλείψεις τους με συγκεκριμένα συμπληρώματα ή παρεμβάσεις.
Οι πολυβιταμίνες παρουσιάζουν κάποιους πιθανούς (αλλά σπάνιους) κινδύνους, λόγω των αρκετά «χαλαρών» ελέγχων που γίνονται σε αυτές, σε σύγκριση με τα φάρμακα.
Ωστόσο ο πιο πρακτικός και κοινός «κίνδυνος», είναι η ύπερ-εξάρτηση των χρηστών τους σε αυτές, για να καλύψουν μια κακή διατροφή. Κάτι το οποίο δε δουλεύει στην πράξη και μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα προβλήματα στο μέλλον.
Ασχοληθείτε ΠΡΩΤΑ με τη διατροφή σας. Προσπαθήστε να τρώτε όσο πιο υγιεινά και ισορροπημένα γίνεται, καλύπτοντας όλες τις ομάδες τροφίμων και δίνοντας έμφαση στα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, άπαχες πρωτεΐνες, ξηρούς καρπούς και ελαιόλαδο.
Αν νιώθετε πως έχετε έλλειψη σε ορισμένα θρεπτικά συστατικά, συνεργαστείτε με κάποιον επαγγελματία και καλύψετε τις ανάγκες σας συγκεκριμένα.
Μην εστιάζεστε σε «άμεσες λύσεις».
- Holmquist, C., Larsson, S., Wolk, A. and de Faire, U. (2003). Multivitamin Supplements Are Inversely Associated with Risk of Myocardial Infarction in Men and Women—Stockholm Heart Epidemiology Program (SHEEP). The Journal of Nutrition, [online] 133(8), pp.2650-2654. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12888653 [Accessed 26 Nov. 2019].
- Neuhouser, M., Wassertheil-Smoller, S., Thomson, C., Aragaki, A., Anderson, G., Manson, J., Patterson, R., Rohan, T., van Horn, L., Shikany, J., Thomas, A., LaCroix, A. and Prentice, R. (2009). Multivitamin Use and Risk of Cancer and Cardiovascular Disease in the Women’s Health Initiative Cohorts. Archives of Internal Medicine, [online] 169(3), p.294. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19204221 [Accessed 26 Nov. 2019].
- Park, S., Murphy, S., Wilkens, L., Henderson, B. and Kolonel, L. (2011). Multivitamin Use and the Risk of Mortality and Cancer Incidence: The Multiethnic Cohort Study. American Journal of Epidemiology, [online] 173(8), pp.906-914. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21343248 [Accessed 26 Nov. 2019].
- Pase, M., Grima, N., Cockerell, R., Stough, C., Scholey, A., Sali, A. and Pipingas, A. (2015). The Effects of Long-Chain Omega-3 Fish Oils and Multivitamins on Cognitive and Cardiovascular Function: A Randomized, Controlled Clinical Trial. Journal of the American College of Nutrition, [online] 34(1), pp.21-31. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25565485 [Accessed 26 Nov. 2019].
- Rautiainen, S., Lee, I., Rist, P., Gaziano, J., Manson, J., Buring, J. and Sesso, H. (2014). Multivitamin use and cardiovascular disease in a prospective study of women. The American Journal of Clinical Nutrition, [online] 101(1), pp.144-152. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25527758 [Accessed 26 Nov. 2019].
- S. Food and Drug Administration. (2019). Dietary Supplements. [online] Available at: https://www.fda.gov/consumers/consumer-updates/dietary-supplements [Accessed 26 Nov. 2019].
- Watkins, M., Erickson, J., Thun, M., Mulinare, J. and Heath, C. (2000). Multivitamin Use and Mortality in a Large Prospective Study. American Journal of Epidemiology, [online] 152(2), pp.149-162. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10909952 [Accessed 26 Nov. 2019].
Έχεις κουραστεί με τις δίαιτες;
“Ακολουθείς ένα νέο πρόγραμμα ή δίαιτα, χάνεις κάποια κιλά, μετά από λίγο καιρό σταματάς και τα ξανά βάζεις πίσω” – Σε χαρακτηρίζει αυτό;
Αν ναι, τότε αυτό που χρειάζεσαι δεν είναι απλά μια καινούργια δίαιτα! Πολλές δίαιτες δουλεύουν, αλλά όχι από μόνες τους για τους περισσότερους.
Αυτό που χρειάζεσαι είναι κάποιον που θα σε καθοδηγήσει στο να κτίσεις μόνιμες συνήθειες, έναν σωστό τρόπο σκέψης και σωστή νοοτροπία όσον αφορά τη διατροφή. Κάποιον που θα κτίσει μαζί σου ένα πλάνο το οποίο θα είναι βασισμένο στις δικές σου ανάγκες και προτιμήσεις.
Άφησε με να σε βοηθήσω!
